Ngày 12-8, Hàn Quốc đã tuyên bố nước này có kế hoạch loại Nhật Bản khỏi “Danh sách trắng” các nước được hưởng quy chế thương mại ưu tiên từ tháng 9, động thái “ăn miếng trả miếng” này càng khiến quan hệ hai nước trở nên trầm trọng hơn, cho thấy Seoul có vẻ ngày càng cứng rắn và muốn lật ngược “thế cờ”.
Đồng lòng trước khó khăn
Thời gian qua, Nhật Bản đã khá mạnh tay với Hàn Quốc, không đơn thuần là muốn giải quyết những khúc mắc song phương từ trong quá khứ liên quan tới các vấn đề chiến tranh, mà có lẽ còn muốn loại bỏ đối thủ trong cuộc cạnh tranh công nghệ cao trên toàn cầu sau này. Đến nay, có thể thấy Seoul khá đồng lòng và không thực sự bị ảnh hưởng nặng nề bởi những “đòn” của Tokyo.
Tuy chưa đến mức người Hàn Quốc chủ động quyên góp tiền để giúp đỡ chính phủ như trong cuộc khủng hoảng tài chính châu Á năm 1997, nhưng đứng trước việc Nhật Bản bất ngờ thực hiện các biện pháp hạn chế xuất khẩu và tấn công vào huyết mạch kinh tế của Hàn Quốc, chính phủ, doanh nghiệp đến người dân của nước này đã một lần nữa cho thấy sự kiên cường cùng vượt qua khó khăn khi đất nước gặp nguy hiểm.
Thứ nhất, chính phủ đã thông qua các biện pháp như hủy bỏ quy chế phát triển các mặt hàng liên quan, tăng cường hỗ trợ cho các doanh nghiệp bị ảnh hưởng và tìm kiếm sự ủng hộ của cộng đồng quốc tế… để tìm cách phá vỡ cục diện hiện nay. Khi Nhật Bản tuyên bố rút Hàn Quốc ra khỏi “Danh sách trắng”, Quốc hội Hàn Quốc lập tức thông qua dự thảo ngân sách bổ sung trị giá 5.825,9 tỷ won, trong đó có 273,2 tỷ won để đối phó với các biện pháp hạn chế xuất khẩu của Nhật Bản.
Thứ hai, về phía doanh nghiệp, một mặt, các công ty bị ảnh hưởng tích cực tìm kiếm nguồn hàng thay thế ở trong và ngoài nước, bao gồm ngành sản xuất chất bán dẫn nhập khẩu vật liệu từ Nga, Trung Quốc, ngành máy móc nhập khẩu thiết bị sản xuất từ Đức, châu Âu và mua ở trong nước…
Mặt khác, một số tập đoàn như Samsung còn nhận thức được rằng ngoài việc phải đối phó hiệu quả với các sự kiện bất ngờ xảy ra trong ngắn hạn, điều quan trọng không kém là phải tập trung vào sự thay đổi của môi trường kinh doanh quốc tế, vạch ra chiến lược phát triển dài hạn và độc lập cho mình.
Thứ ba, về phía người dân, phong trào phản đối Nhật Bản của người Hàn Quốc ngày càng tăng lên.
 |
| Nhật Bản – Hàn Quốc liên tục ăn miếng trả miếng. |
Chuyển nguy cơ thành cơ hội
Trước đây, kinh tế của Hàn Quốc có đặc điểm đi theo Nhật Bản, sức mạnh tổng hợp của Hàn Quốc vẫn chưa bằng Nhật Bản. Tuy nhiên, những năm gần đây khi sự phát triển kinh tế của Nhật Bản gặp trở ngại, đầu tư và thành tích của Hàn Quốc trên một số phương diện như đóng tàu, điện tử tiêu dùng, chất bán dẫn, mạng di động 5G,… bắt đầu vượt Nhật Bản, đặc biệt là những lĩnh vực được coi là trọng điểm của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 trong tương lai, Nhật Bản không còn có thể xem thường Hàn Quốc được nữa.
Năm 2011, thị phần của ngành sản xuất chất bán dẫn Hàn Quốc trên toàn cầu lên đến 16%, lần đầu tiên vượt Nhật Bản, trở thành cường quốc sản xuất chất bán dẫn lớn thứ hai thế giới sau Mỹ. Năm 2017, Samsung đã vượt Intel để trở thành nhà sản xuất chất bán dẫn lớn nhất thế giới. Những năm gần đây, danh hiệu đứng đầu về lượng đơn đặt hàng của ngành đóng tàu cũng thay đổi giữa Trung Quốc và Hàn Quốc.
Về mạng di động 5G liên quan đến sự thành công và thất bại của ngành công nghệ cao trong tương lai, Hàn Quốc theo sát Trung Quốc, Mỹ và đi trước Nhật Bản. Những điều này khiến Nhật Bản phải cảnh giác, tiếp đó gây sức ép với Hàn Quốc.
Trong ngắn hạn, việc Nhật Bản hạn chế xuất khẩu sang Hàn Quốc lần này chắc chắn sẽ làm cho ưu thế cạnh tranh về chi phí của các ngành nghề liên quan của Hàn Quốc giảm mạnh, năng lực cạnh tranh ngành nghề giảm và tác động đến toàn bộ nền kinh tế quốc dân. Vì vậy, tình hình tăng trưởng kinh tế của Hàn Quốc trong năm 2019 sẽ không mấy lạc quan. Nhưng trong dài hạn, khả năng Hàn Quốc chuyển nguy cơ thành cơ hội sẽ lớn hơn.
Trước sức ép của Nhật Bản, Hàn Quốc đã nhận thức được rằng không thể phụ thuộc quá mức vào bất kỳ quốc gia nào trong một lĩnh vực, phải giảm bớt mức độ phụ thuộc vào Nhật Bản và tăng cường tự nghiên cứu phát triển, nhanh chóng điều chỉnh kết cấu ngành nghề, đẩy nhanh tiến độ thực hiện đa dạng hóa các kênh mua và tự nghiên cứu phát triển, nội địa hóa các vật liệu sản xuất chất bán dẫn, linh kiện máy móc, thiết bị vốn phụ thuộc nhiều vào Nhật Bản.
Hàn Quốc ngoài việc bắt đầu thử nhập vật liệu từ các nước như Trung Quốc, Mỹ… còn quyết định hàng năm sẽ đầu tư 1.000 tỷ won vào ngành vật liệu mạch tích hợp để tự nghiên cứu phát triển. Cuộc tổng động viên về ngân sách, pháp lý, cơ chế, đặc biệt là ưu đãi thuế để làm cho các ngành nghề liên quan thoát khỏi sự phụ thuộc vào Nhật Bản đã trở thành trọng điểm để Hàn Quốc phát triển kinh tế hiện nay.
Bên cạnh đó, va chạm thương mại Nhật – Hàn lần này không những khiến Hàn Quốc bị tổn thất nặng nề, mà còn tác động đến các doanh nghiệp xuất khẩu của Nhật Bản, đồng thời ảnh hưởng đến chuỗi ngành nghề toàn cầu, xác suất mà chuỗi giá trị ngành nghề liên quan trên toàn cầu phải điều chỉnh lại cũng rất cao. Trong quá trình điều chỉnh lại này, Hàn Quốc sẽ phát huy vai trò chính phủ hỗ trợ tài chính và các doanh nghiệp lớn tập trung nguồn lực để phát triển ưu thế mô hình của một số ngành nghề trọng điểm, trong khi đó tiếp tục tăng cường mức độ phát triển các ngành nghề ưu thế hiện có, tìm kiếm điểm tăng trưởng kinh tế mới cho quá trình phát triển trong tương lai, chính phủ và các doanh nghiệp lớn cùng đầu tư và phát triển các lĩnh vực trọng điểm.
Đặc biệt, khi quan hệ Nhật – Hàn xấu đi, Hàn Quốc đáp trả cứng rắn các biện pháp hạn chế xuất khẩu của Nhật Bản, nhưng với tư cách là một trong những nền kinh tế quan trọng của khu vực Đông Bắc Á và thế giới, đặc biệt trong tình hình bán đảo Triều Tiên có phần hòa dịu, Hàn Quốc sẽ không từ bỏ nỗ lực ngoại giao để trao đổi với các nước có liên quan trong và ngoài khu vực về tranh chấp thương mại Nhật – Hàn, tìm kiếm phương án có lợi cho cả hai bên. Điều này sẽ giúp nâng cao hình ảnh quốc gia của Hàn Quốc, giữ thế cân bằng với các bên để hiện thực hóa tối đa lợi ích của nước này.
Theo: ANTG